مقدمه
در این مقاله، به بررسی و مقایسه شیوه های آموزشی در مقطع دکتری، به ویژه شیوه، آموزشی-پژوهشی و شیوه پژوهش محور، پرداخته می‌شود.(تأثير تغییر از شيوه پژوهشی) شیوه آموزشی-پژوهشی که تا سال ۱۳۸۹ تنها پژوهش محور بوده است، شامل واحدهای درسی و پایان‌نامه است. اما شیوه پژوهش محور که در دوره دکتری تخصصی برگزار می‌شود، تمرکز اصلی آن بر پژوهش است و شامل اخذ واحدهای آموزشی محدود و ارائه رساله می‌شود. برگزاری دوره دکتری پژوهش محور به داشتن طرح پژوهشی تقاضا محور و کارفرمای مشخص وابسته است. در این مقاله، مزایا و معایب شیوه آموزشی-پژوهشی نسبت به شیوه پژوهش محور نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین، تأثیر تغییر از شیوه آموزشی-پژوهشی به شیوه پژوهش محور در دانشگاهها نیز در یک مطالعه موردی برنامه‌های D.Ph مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- 1. “شيوه هاي آموزشي در مقطع دكتري: مقایسه بین شيوه آموزشي ـ پژوهشي و شيوه پژوهش محور”
- 2. “مزایا و معایب شيوه آموزشي ـ پژوهشي در مقایسه با شيوه پژوهش محور در دوره دكتري”
- 3. “تأثير تغییر از شيوه آموزشي ـ پژوهشي به شيوه پژوهش محور در دانشگاهها: مطالعه موردی برنامه های D.Ph”
1. “شيوه هاي آموزشي در مقطع دكتري: مقایسه بین شيوه آموزشي ـ پژوهشي و شيوه پژوهش محور”
شیوه های آموزشی در مقطع دکتری ، یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین عوامل بر کیفیت آموزش و تحصیلات در این مقطع تحصیلی است. دو شیوه آموزشی که در دکتری معمولاً مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: شیوه آموزشی-پژوهشی و شیوه پژوهش محور.
شیوه آموزشی-پژوهشی، شیوه ای است که در آن دانشجویان علاوه بر گذراندن واحدهای درسی، متعاقباً نیز باید پروژه پایان نامه خود را ارائه کنند. این شیوه آموزشی در گذشته به عنوان تنها شیوه آموزش دکتری در ایران بوده است و دانشجویان برای پذیرش در کلیه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور باید این شیوه را دنبال کنند. تحصیل به این شیوه، امکان ارتقاء دانش و توانمندی‌های پژوهشی دانشجو را فراهم می‌کند و به وی این امکان را می‌دهد که در حوزه پژوهش‌های علمی و تحقیقاتی مستقلانه فعالیت کند.
از سوی دیگر، شیوه پژوهش محور دوره دکتری، به دانشجوان امکان می‌دهد تا در محدودیت واحدهای آموزشی و با ارائه رساله خود، به پژوهش تمرکز کنند. برگزاری دوره دکتری پژوهش محور مشروط به داشتن طرح پژوهشی تقاضا محور و کارفرما مشخص است. در این شیوه، دانشجو با هدف پیشرفت در حوزه پژوهشی خود، به تمامی هزینه‌های مربوط به اجرای طرح پژوهشی، همچنین نظارت و مدیریت پروژه توسط کارفرما مشترک می‌شود.
هر دو شیوه آموزشی دکتری دارای مزایا و معایب خود هستند. در شیوه آموزشی-پژوهشی، دانشجویان می‌توانند در حوزه‌های پژوهشی خود تخصصی شوند و تجربه‌های عملی بیشتری را تجربه کنند. اما این شیوه نیازمند تعهد زمانی و انرژی بسیار بالا است و ممکن است دانشجویان را درگیر فشارهای مالی و زمانی قرار دهد. در مقابل، شیوه پژوهش محور به دانشجویان امکان می‌دهد تا بیشتر در پژوهش خود تمرکز کنند و طرح پژوهشی خود را اجرا کنند. اما این شیوه نیازمند هماهنگی و همکاری با کارفرما مشترک است و ممکن است دانشجویان را در محدودیت‌هایی قرار دهد.
در نهایت، انتخاب شیوه آموزشی مناسب برای دکتری بستگی به علاقه‌ها، توانمندی‌ها و هدف‌های هر دانشجو دارد. هر دو شیوه آموزشی دکتری به دانشجویان امکان می‌دهند تا به عنوان متخصصانی مستقل و با توانایی‌های پژوهشی برجسته در حوزه تخصص خود فعالیت کنند.
2. “مزایا و معایب شيوه آموزشي ـ پژوهشي در مقایسه با شيوه پژوهش محور در دوره دكتري”
در مقایسه با شیوه پژوهش محور در دوره دکتری، شیوه آموزشی-پژوهشی برخی مزایا و معایب خاص را دارد. یکی از مزایای این شیوه آموزشی، دسترسی آسانتر به منابع آموزشی و پژوهشی است. در این شیوه، دانشجویان می توانند از منابع درسی و پایان نامه های موجود در دانشگاه استفاده کنند و به سادگی به جدیدترین تحقیقات و پژوهش ها در زمینه تخصصی خود دسترسی داشته باشند. این امکان به دانشجویان می دهد تا در حین تحصیل، به روز باشند و در مورد روش ها و تکنیک های پژوهشی جدید آگاهی داشته باشند.
همچنین، شیوه آموزشی-پژوهشی باعث ترکیب تئوری و عملی شدن مطالعات دانشجو می شود. دانشجویان در این شیوه، علاوه بر درس خواندن و مطالعه تئوری، می توانند به صورت عملی تحقیقات خود را انجام دهند و مهارت های عملی خود را تقویت کنند. این امر به دانشجویان امکان می دهد تا نتایج و یافته های خود را در عمل ارزیابی کنند و از تجربه عملی بهره ببرند.
با این حال، شیوه آموزشی-پژوهشی نیز معایب خود را دارد. یکی از معایب آن، بار مطالعاتی بیشتری است که بر دانشجویان تحمیل می شود. در این شیوه، دانشجویان نه تنها باید درس های
تخصصی خود را گذرانده و مطالعه کنند، بلکه برای پایان نامه خود نیز باید تحقیقات مستقلی انجام دهند که نیازمند زمان و تلاش زیادی است. این موضوع می تواند بر برنامه ریزی و مدت زمان تحصیل دانشجویان تأثیر منفی بگذارد.
علاوه بر این، شیوه آموزشی-پژوهشی ممکن است نیازمند داشتن منابع مالی بیشتری باشد. در این شیوه، دانشجویان برای انجام تحقیقات خود باید از منابع و تجهیزات مورد نیاز استفاده کنند که ممکن است هزینه های بالایی را به همراه داشته باشد. این موضوع می تواند برای دانشجویانی که منابع مالی محدودی دارند، مشکل ساز شود.
به طور کلی، شیوه آموزشی-پژوهشی و شیوه پژوهش محور هر کدام مزایا و معایب خود را دارند و بسته به شرایط و منابع موجود، دانشجو می تواند شیوه مناسبی را انتخاب کند. با این حال، در هر دو شیوه، تمرکز بر تحقیقات و پژوهش در دوره دکتری بسیار مهم است و به دانشجویان کمک می کند تا در زمینه تخصصی خود توانایی های لازم را بدست آورند.
3. “تأثير تغییر از شيوه آموزشي ـ پژوهشي به شيوه پژوهش محور در دانشگاهها: مطالعه موردی برنامه های D.Ph”
یکی از موضوعات مهم در حوزه آموزش عالی، تأثیر تغییر از شیوه آموزشی-پژوهشی به شیوه پژوهش محور است. در سال‌های گذشته، شیوه آموزشی-پژوهشی تنها شیوه‌ای بود که در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی ایران مورد استفاده قرار می‌گرفت. با این حال، با توجه به نیازهای متغیر جامعه و سازمان‌ها، برخی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی به شیوه پژوهش محور برای دوره دکتری خود متمایل شده‌اند.
شیوه پژوهش محور یک شیوه آموزشی است که بر اساس آن دانشجویان در دوره دکتری خود از واحدهای آموزشی محدودی استفاده می‌کنند و در عوض، محوریت بر تحقیقات و پژوهش‌های خود قرار می‌دهند. این شیوه آموزشی معمولاً نیازمند داشتن یک طرح پژوهشی تقاضا محور است، که به وسیله یک کارفرما مشخص ارائه می‌شود. کارفرما مسئول تأمین کلیه هزینه‌های انجام پژوهش و نظارت بر آن است. در نهایت، نتیجه کار به کارفرما تحویل داده می‌شود و اعتبارات کامل آن توسط کارفرما تأمین می‌شود.
بررسی تأثیر تغییر از شیوه آموزشی-پژوهشی به شیوه پژوهش محور در دانشگاهها، می‌تواند به عنوان یک مورد مطالعاتی در برنامه‌های D.Ph (دکتری تخصصی) باشد. در این مطالعه، تأثیر این تغییر بر عملکرد دانشجویان و نتایج تحقیقات آنها قابل بررسی است. از طرفی، این مطالعه می‌تواند به نحوی نمونه‌ای از تجربیات کارفرماها و دانشگاهها در این زمینه را نشان دهد.
به طور خلاصه، تغییر از شیوه آموزشی-پژوهشی به شیوه پژوهش محور در دانشگاهها یک موضوع پژوهشی جالب است که به بررسی تأثیرات آن بر عملکرد دانشجویان و نتایج تحقیقات آنها می‌پردازد. این مطالعه می‌تواند به عنوان یک مورد مطالعاتی در برنامه‌های D.Ph مورد توجه قرار گیرد و نتایج آن می‌تواند به سازمان‌ها و دانشگاهها در اتخاذ تصمیمات مناسب در این زمینه کمک کند.
نتیجه گیری مقاله، بر اساس مقایسه بین شیوه آموزشی-پژوهشی و شیوه پژوهش محور در مقطع دکتری، به این نتیجه می رسد که هر دو شیوه مزایا و معایب خود را دارند. شیوه آموزشی-پژوهشی، با ارائه واحدهای درسی و پایان نامه، به دانشجوان امکان می دهد تا مهارت های تدریس و تحقیقاتی خود را تقویت کنند. اما این شیوه ممکن است به دانشجوان زمان بیشتری برای انجام پروژه پایانی اختصاص دهد و محدودیت های زمانی را برای انجام تحقیقات بیشتر ایجاد کند.
در مقابل، شیوه پژوهش محور، با تمرکز بر پژوهش و محدود کردن واحدهای آموزشی، به دانشجوان اجازه می دهد تا با تمرکز بر تحقیقات، مهارت های تحقیقاتی خود را تقویت کنند. اما این شیوه ممکن است به دانشجوان کمک کند تا زمان بیشتری را صرف تحقیقات خود کنند، اما ممکن است به آنها در تدریس و مهارت های تدریس کمک نکند.
با توجه به نتایج مطالعه موردی برنامه های D.Ph، تغییر از شیوه آموزشی-پژوهشی به شیوه پژوهش محور در دانشگاهها تأثیر مثبتی بر تحقیقات دانشجوان داشته است. این تغییر باعث افزایش تمرکز و عمق تحقیقات و همچنین افزایش همکاری بین دانشجوان و کارفرمایان مشخص شده است.
به طور کلی، هر دو شیوه آموزشی دارای مزایا و معایب خود هستند و تصمیم گیری برای انتخاب یکی از این شیوه ها باید بر اساس نیازها و هدف های دانشجوان و دانشگاه ها صورت گیرد.
